HENRYK DOBRZAŃSKI – HUBAL

(22.06.1897 – 30.04.1940)

Henryk Dobrzański (ps. Hubal), major Wojska Polskiego, sportowiec, jeden z ostatnich dowódców wojny obronnej 1939 roku. Urodził się 22 czerwca 1897 roku w Jaśle. Na chrzcie nadano mu imiona: Henryk Feliks Józef. Był drugim dzieckiem Marii z hr. Lubienieckich i Henryka Dobrzańskiego seniora. Naukę rozpoczął w wieku siedmiu lat w Miejskiej Szkole Ludowej w Jaśle. W 1907 roku razem z siostrą i mamą przeniósł się do Krakowa, w którym rozpoczął naukę w siedmioklasowej Wyższej Szkole Realnej, po ukończeniu której rozpoczął studia agronomiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W roku 1912 przyłączył się do Drużyn Strzeleckich, a po wybuchu I wojny światowej zgłosił się na ochotnika do Legionów. Dobrzański trafił do 2 Pułku Ułanów, wraz z którym przeszedł cały karpacki szlak bojowy. W uznaniu jego odwagi i umiejętności skierowano go w styczniu 1918 roku na kurs do szkoły podchorążych do miejscowości Mamajesti.

Brał udział w bitwie pod Stawczanami oraz Rarańczą. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił do Wojska Polskiego. Brał udział w walkach z Ukraińcami w 1918 roku, dowodząc plutonem kawalerii podczas walk o Lwów. Za okazane męstwo i czyny bojowe podczas walk o utrzymanie Galicji Wschodniej został trzykrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych.

W latach 1919-1922 podporucznik Dobrzański w składzie 2 Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich wziął udział we wszystkich walkach podczas ofensywy kijowskiej, m.in. w bitwach pod Biełajewką, Kulikowem, Komarowem, Borowem. Zdolności dowódcze, odwaga na polu walki przyniosły kolejne odznaczenia – Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari oraz po raz czwarty Krzyż Walecznych. W 1920 roku Dobrzański został awansowany do stopnia porucznika i objął funkcję adiutanta dowódcy Pułku. Po zakończeniu wojny polsko – bolszewickiej pozostał w wojsku, a w 1922 roku został awansowany do stopnia rotmistrza. Następnie w listopadzie 1922 roku odkomenderowano go na kurs dowódców szwadronów do Centralnej Szkoły Jazdy w Grudziądzu, gdzie oprócz programowych zajęć teoretycznych systematycznie doskonalił umiejętności jeździeckie.

Sukcesy na zawodach zaowocowały powołaniem do ekipy jeźdźców na międzynarodowe konkursy hippiczne. Podczas kariery sportowej reprezentował Polskę na 11 międzynarodowych konkursach zdobywając 3 pierwsze miejsca, 1 drugie miejsce, oraz 24 dalsze. Z początkiem 1927 roku Henryk Dobrzański został awansowany do stopnia majora. W 1930 roku major Dobrzański został przeniesiony do Rzeszowa do 20 Pułku Ułanów. Jeszcze tego samego roku ożenił się z Zofią Zakarzeńską, a dwa lata później na świat przyszła jego jedyna córka – Krystyna.

W 1934 roku major przeniesiony został do 2 Pułku Strzelców Konnych w Hrubieszowie na stanowisko kwatermistrza, a w 1936 roku do 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich w Wilnie. W pierwszych dniach września 1939 roku, w ośrodku zapasowym w Białymstoku, zorganizowano Rezerwową Brygadę Kawalerii, w skład której wszedł 110 Pułk Ułanów, dowodzony przez ppłk. Jerzego Dąmbrowskiego. Jego zastępcą został major Henryk Dobrzański. Brygada rozpoczęła marsz w kierunku Wilna, ale na skutek wkroczenia 17 września Armii Czerwonej, otrzymała rozkaz przekroczenia granicy z Litwą i złożenia broni. Po ciężkich walkach z Sowietami w Puszczy Augustowskiej ppłk. Dąmbrowski podjął decyzję o rozwiązaniu pułku. Grupa kilkudziesięciu żołnierzy pod dowództwem Dobrzańskiego zdecydowała się jednak kontynuować marsz na pomoc broniącej się jeszcze Warszawie. Po kapitulacji stolicy oddział przeszedł w Góry Świętokrzyskie. Na ziemi kieleckiej opracowano schemat Okręgu Bojowego Kielce oraz utworzono Oddział Wydzielony Wojska Polskiego, zaś major Dobrzański przyjął pseudonim – Hubal. Zamierzał kontynuować działania bojowe przeciwko Niemcom, oczekując na nadejście spodziewanej odsieczy aliantów na wiosnę 1940 roku. Odział dowodzony przez majora Hubala stoczył wiele zwycięskich potyczek z Niemcami m.in. pod Huciskiem, Szałasem, Wolą Chodkowską. Niemcy w odwecie pacyfikowali wsie udzielające pomocy Hubalowi, zmuszając go do nieustannego zmieniania miejsca postoju. Na wiosnę 1940 roku okupanci przystąpili do zorganizowanej na szeroką skalę obławy, angażując znaczne siły do likwidacji oddziału majora Hubala. Rankiem 30 kwietnia 1940 roku w zagajniku nieopodal Anielina, w lasach spalskich, oddział wpadł w zasadzkę. Henryk Dobrzański zginął w walce. Jego ciało Niemcy wywieźli w kierunku koszar wojskowych w Tomaszowie Mazowieckim i pochowali w nieustalonym miejscu. Odział Wydzielony Wojska Polskiego, po wydaniu komunikatu o śmierci swego dowódcy, uległ rozwiązaniu 25 czerwca 1940 roku.

W 1966 roku major Henryk Dobrzański – Hubal został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari i awansowany do stopnia pułkownika.

opracował: Dariusz Żołądkowski (na podstawie książki: Łukasz Ksyta, Major Hubal – historia prawdziwa, Warszawa 2014)